TPHCM đang xem xét thí điểm bỏ giấy phép xây dựng đối với nhà riêng lẻ và các công trình thuộc khu vực đã có quy hoạch chi tiết 1/500 hoặc đã phê duyệt thiết kế đô thị, quy chế quản lý kiến trúc đô thị. Thay vì phải xin giấy phép xây dựng như trước, người dân chỉ cần thực hiện thủ tục đăng ký xây dựng với chính quyền địa phương trước khi thi công, giúp rút ngắn thời gian và thủ tục hành chính.
Mô Hình Đăng Ký Xây Dựng Thay Thế Giấy Phép Xây Dựng
Theo đề xuất, người dân tại các khu vực đủ điều kiện chỉ cần gửi biểu mẫu đăng ký xây dựng kèm hồ sơ thiết kế đến chính quyền cấp phường hoặc xã. Cơ quan chức năng không phải phê duyệt từng trường hợp mà sẽ chuyển sang cơ chế hậu kiểm, nghĩa là kiểm tra, giám sát sau khi công trình được xây dựng.
Nếu công trình xây dựng đúng quy định, người dân sẽ được hoàn công; ngược lại, nếu vi phạm sẽ bị xử lý theo quy định pháp luật. Đây là bước chuyển đổi từ cơ chế "xin phép" sang "đăng ký", giúp giảm thiểu thủ tục rườm rà và hạn chế tiêu cực trong quá trình cấp phép.
Lợi Ích Của Việc Bỏ Giấy Phép Xây Dựng
Rút ngắn thời gian chờ phê duyệt: Thay vì phải chờ 15-30 ngày hoặc lâu hơn để được cấp phép, người dân có thể bắt đầu xây dựng ngay sau khi đăng ký.
Minh bạch và rõ ràng: Hồ sơ đăng ký dựa trên các tiêu chí quy hoạch chi tiết 1/500 và quy chế kiến trúc đô thị đã được công bố, giúp người dân dễ dàng tự thiết kế theo chuẩn.
Giảm phiền hà, chi phí không chính thức: Loại bỏ cơ chế "xin - cho" giúp hạn chế các tiêu cực, nhũng nhiễu trong quá trình cấp phép xây dựng.
Tăng quyền và trách nhiệm của người dân: Người dân chủ động tìm hiểu quy định, thuê đơn vị tư vấn thiết kế có năng lực, đồng thời chịu trách nhiệm về việc xây dựng đúng quy định.
Hồ Sơ Đăng Ký Xây Dựng Và Quy Trình Thực Hiện
Hồ sơ đăng ký xây dựng có thể được nộp trực tuyến hoặc trực tiếp tại UBND phường, xã theo mẫu thống nhất. Mẫu này tích hợp sẵn các tiêu chuẩn về hình khối kiến trúc, diện tích, chiều cao, mật độ xây dựng... theo Phụ lục 18 của Quyết định 56/2021.
Thông tin cơ bản trong hồ sơ gồm: quy mô công trình, bản vẽ thiết kế phù hợp với quy hoạch và quy chế kiến trúc đã công bố. Sau khi nhận hồ sơ, chính quyền sẽ không phải thẩm định chi tiết mà tập trung vào công tác hậu kiểm và xử lý vi phạm nếu có.
Những Vấn Đề Cần Lưu Ý Khi Áp Dụng Mô Hình Đăng Ký Xây Dựng
Mô hình này chỉ áp dụng cho các khu vực đã có quy hoạch chi tiết 1/500 và quy chế kiến trúc đô thị được phê duyệt.
Tại các khu dân cư hiện hữu, đặc biệt là nội thành đông dân cư chưa có quy hoạch chi tiết, việc bỏ giấy phép xây dựng sẽ gặp nhiều khó khăn và thách thức.
Một số bất cập trong quy định về mật độ xây dựng, khoảng lùi có thể khiến diện tích sử dụng thực tế bị hạn chế, gây khó khăn cho người dân.
Việc hoàn thiện phủ kín quy hoạch chi tiết 1/500 toàn TP HCM là điều kiện tiên quyết để triển khai mô hình này rộng rãi.
Vấn đề chi phí lập quy hoạch 1/500 cho các khu dân cư hiện hữu cũng cần được giải quyết hợp lý, có thể thông qua xã hội hóa kinh phí.
Nhận Định Từ Chuyên Gia
Tiến sĩ Phạm Viết Thuận – Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP HCM – cho rằng việc chuyển từ xin phép sang đăng ký xây dựng không chỉ là cải cách thủ tục hành chính mà còn thay đổi tư duy quản lý nhà nước, xác lập rõ quyền và trách nhiệm của người dân.
Ông Lê Hoàng Châu – Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP HCM – đồng tình với mô hình đăng ký xây dựng cho các dự án nhà ở thương mại thuộc khu vực có quy hoạch chi tiết, nhưng cảnh báo những khó khăn khi áp dụng tại khu dân cư hiện hữu chưa có quy hoạch.
Câu hỏi thường gặp khi đăng ký xây dựng
Làm thế nào việc bỏ giấy phép xây dựng giúp tôi tiết kiệm thời gian và chi phí xây nhà
Việc bỏ giấy phép xây dựng giúp bạn tiết kiệm thời gian và chi phí xây nhà theo nhiều cách thiết thực như sau:
Rút ngắn thủ tục hành chính: Thay vì phải chờ đợi từ 15 đến 30 ngày hoặc lâu hơn để được cấp phép xây dựng, bạn chỉ cần đăng ký xây dựng và thông báo với chính quyền địa phương trước khi thi công. Điều này giúp bạn khởi công nhanh hơn, tránh trì hoãn tiến độ xây dựng.
Giảm chi phí không chính thức: Thủ tục xin giấy phép xây dựng truyền thống thường phát sinh nhiều khoản chi phí ngoài quy định như thuê dịch vụ trung gian, “cò giấy phép” hoặc các khoản phí không minh bạch. Việc bỏ giấy phép sẽ loại bỏ những chi phí này, giúp bạn tiết kiệm đáng kể chi phí.
Minh bạch và rõ ràng: Khi áp dụng hình thức đăng ký xây dựng dựa trên quy hoạch chi tiết 1/500 và quy chế kiến trúc đô thị đã được phê duyệt, bạn có thể tự thiết kế theo đúng chuẩn mà không phải lo lắng về việc bị điều chỉnh hay chậm trễ do thủ tục cấp phép.
Giảm rủi ro tiêu cực, nhũng nhiễu: Cơ chế “xin – cho” trong cấp phép xây dựng là nguồn gốc của nhiều tiêu cực, gây phiền hà cho người dân. Việc bỏ giấy phép xây dựng giúp cắt giảm các khâu trung gian, nâng cao tính minh bạch và công bằng trong quản lý xây dựng.
Thúc đẩy thị trường bất động sản: Việc rút ngắn thời gian và giảm chi phí xây dựng giúp các dự án và nhà ở riêng lẻ được triển khai nhanh hơn, góp phần tăng nguồn cung và kích thích thị trường phát triển lành mạnh
Tôi cần chuẩn bị những hồ sơ gì để đăng ký xây dựng thay vì xin phép
Khi chuyển sang hình thức đăng ký xây dựng thay vì xin giấy phép, người dân cần chuẩn bị hồ sơ gồm các giấy tờ cơ bản sau:
Đơn đăng ký xây dựng theo mẫu thống nhất do UBND phường, xã ban hành, trong đó ghi rõ thông tin về chủ đầu tư, vị trí, quy mô công trình và cam kết tuân thủ quy định xây dựng.
Bản vẽ thiết kế xây dựng phù hợp với quy hoạch chi tiết 1/500 và quy chế quản lý kiến trúc đô thị đã được phê duyệt, bao gồm mặt bằng, mặt cắt, phối cảnh công trình.
Giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất hợp pháp (bản sao giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc hợp đồng thuê đất).
Các tài liệu liên quan đến quy hoạch, kiến trúc theo yêu cầu của địa phương (nếu có), ví dụ như quy định về chiều cao tầng, mật độ xây dựng, khoảng lùi, lộ giới hẻm...
Hồ sơ này có thể được nộp trực tiếp tại UBND phường, xã hoặc qua cổng dịch vụ công trực tuyến tùy theo quy định địa phương. Sau khi nhận hồ sơ, cơ quan chức năng sẽ không thẩm định trước mà chuyển sang hậu kiểm, tức kiểm tra và xử lý vi phạm nếu phát hiện xây dựng sai so với đăng ký.
Việc chuẩn bị hồ sơ đăng ký xây dựng đơn giản và nhanh gọn hơn nhiều so với thủ tục xin giấy phép truyền thống, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí cho người dân. Tuy nhiên, người dân cần đảm bảo hồ sơ đầy đủ, chính xác và công trình xây dựng đúng theo quy định để tránh bị xử lý vi phạm sau này.
Tóm tắt hồ sơ đăng ký xây dựng thay cho xin phép gồm:
Đơn đăng ký xây dựng theo mẫu
Bản vẽ thiết kế phù hợp quy hoạch
Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc giấy tờ liên quan
Các tài liệu quy định kiến trúc, quy hoạch (nếu có)
Nguồn tham khảo: Luật Xây dựng 2014, Quyết định 56/2021 của UBND TP HCM, các đề xuất thí điểm đăng ký xây dựng tại TP HCM năm 2025.
Khi đăng ký xây dựng, tôi có thể tự kiểm tra quy hoạch và thiết kế phù hợp không
Bạn hoàn toàn có thể tự kiểm tra quy hoạch và thiết kế xây dựng có phù hợp trước khi đăng ký xây dựng bằng các cách sau:
Kiểm tra thông tin quy hoạch trên sổ đỏ: Trên Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ) thường có phần ghi chú thể hiện rõ diện tích đất nằm trong quy hoạch nào, có bị hạn chế hay không
Tra cứu trực tiếp tại cơ quan chức năng: Bạn có thể đến Phòng Tài nguyên và Môi trường hoặc UBND cấp quận, huyện, phường nơi có đất để yêu cầu cung cấp thông tin quy hoạch. Cán bộ chức năng sẽ tra cứu bản đồ quy hoạch và trả lời chính xác mảnh đất của bạn có thuộc quy hoạch hay không
Tra cứu quy hoạch trực tuyến: Hiện nay nhiều địa phương, trong đó có TP.HCM, có cổng thông tin điện tử về quy hoạch đất đai, bạn có thể truy cập để xem bản đồ quy hoạch chi tiết. Các ứng dụng như Remaps, Meeymap, Guland, Onland cũng hỗ trợ tra cứu quy hoạch nhanh chóng và tiện lợi
Tự đánh giá thiết kế xây dựng dựa trên quy hoạch chi tiết 1/500 và quy chế kiến trúc đô thị: Nếu khu đất của bạn nằm trong khu vực đã có quy hoạch chi tiết và quy chế kiến trúc được phê duyệt, bạn có thể dựa vào các chỉ tiêu như diện tích tối thiểu, chiều cao tầng, mật độ xây dựng, khoảng lùi… để thiết kế công trình phù hợp
Việc tự kiểm tra quy hoạch và thiết kế phù hợp giúp bạn chủ động hơn trong việc chuẩn bị hồ sơ đăng ký xây dựng, tránh sai phạm và rút ngắn thời gian hoàn tất thủ tục. Tuy nhiên, nếu có vướng mắc hoặc cần tư vấn chi tiết, bạn nên liên hệ với các chuyên gia hoặc cơ quan chức năng để được hỗ trợ chính xác.
Tóm lại, bạn có thể tự kiểm tra quy hoạch và thiết kế phù hợp bằng cách:
Xem ghi chú quy hoạch trên sổ đỏ
Đến cơ quan chức năng để tra cứu bản đồ quy hoạch
Sử dụng cổng thông tin và ứng dụng tra cứu quy hoạch trực tuyến
Dựa vào quy hoạch chi tiết và quy chế kiến trúc đô thị để thiết kế công trình
Việc chuyển sang hậu kiểm sẽ ảnh hưởng như thế nào đến quyền của tôi trong quá trình thi công
Việc chuyển sang cơ chế hậu kiểm trong quá trình xây dựng sẽ ảnh hưởng tích cực đến quyền của bạn như sau:
Tự do khởi công thi công nhanh hơn: Bạn không phải chờ đợi phê duyệt giấy phép xây dựng trước khi bắt đầu xây dựng, giúp tiết kiệm thời gian và giảm thủ tục hành chính. Bạn chỉ cần đăng ký và thông báo với chính quyền địa phương trước khi thi công.
Tăng quyền chủ động và trách nhiệm của người dân: Bạn có quyền tự thiết kế, thi công theo đúng quy định đã đăng ký mà không bị can thiệp quá sâu từ cơ quan quản lý trong giai đoạn chuẩn bị xây dựng.
Nhà nước chuyển sang vai trò giám sát, kiểm tra sau xây dựng: Thay vì kiểm soát trước khi xây, chính quyền sẽ tiến hành kiểm tra, giám sát và xử lý nếu phát hiện sai phạm trong quá trình hoặc sau khi thi công. Điều này giúp giảm phiền hà, tiêu cực do cơ chế “xin – cho” truyền thống.
Cơ chế xử lý vi phạm rõ ràng, minh bạch: Nếu công trình xây dựng không đúng quy định, bạn sẽ bị yêu cầu khắc phục hoặc tháo dỡ phần vi phạm. Đồng thời, bạn cũng được quyền khiếu nại, phản hồi nếu có tranh chấp hoặc sai sót trong quá trình hậu kiểm.
Giám sát phân cấp, sát địa bàn hơn: Việc giao quyền hậu kiểm cho chính quyền địa phương giúp kiểm tra, xử lý kịp thời, chính xác hơn, đồng thời giảm tải cho các cơ quan cấp trên.
Tuy nhiên, để cơ chế hậu kiểm phát huy hiệu quả, bạn cần đảm bảo xây dựng đúng hồ sơ đăng ký, tuân thủ quy định về quy hoạch, kiến trúc và các tiêu chuẩn kỹ thuật. Đồng thời, cần phối hợp với cơ quan chức năng trong quá trình giám sát, kiểm tra nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
Tóm lại, việc bỏ giấy phép xây dựng, thay bằng hình thức đăng ký xây dựng tại các khu vực đủ điều kiện sẽ giúp người dân tiết kiệm thời gian, giảm thủ tục hành chính và tăng tính minh bạch trong quản lý xây dựng. Đây là bước tiến quan trọng trong cải cách hành chính và phát triển đô thị bền vững tại TP HCM.
